Fertiliteitsbegeleiding paard - zelf een veulen fokken

Onze paardendierenartsen staan voor een professionele gynaecologische begeleiding van uw merrie. Door middel van inwendige echografie wordt de status van baarmoeder en eierstokken beoordeeld en het juiste inseminatiemoment bepaald. Wij werken alleen met inseminatie met vers sperma. Waar nodig rijden we ook visites vóór 09:00 's morgens, mits minimaal een dag van tevoren afgesproken.

Heeft u onze gratis veulen checklist al? Download hem hier!

De cyclus van de merrie

Merries zijn 'seasonal breeders' en hebben dan ook een seizoensgebonden cyclus. Zodra de dagen lengen, vanaf februari, kunnen merries hengstig worden. Het dekseizoen loopt dan ook van februari tot augustus. Gedurende de hengstigheid rijpen follikels (eiblaasjes) in de eierstokken. Tegen het einde van de hengstigheid vindt de eisprong plaatst. Over het algemeen ovuleren één of soms twee follikels waarna deze in de eileiders terecht komen. In de eileider wordt het eitje bevrucht, indien er tijdig sperma aanwezig was, waarna het embryo na enkele dagen in de baarmoeder aankomt. Blijft bevruchting uit, dan zal de merrie binnen enkele dagen opnieuw hengstig worden. Wanneer er wel bevruchting heeft plaatsgevonden dan zal het gele lichaam, het weefsel wat overblijft in de eierstok na ovulatie, hormonen produceren die de dracht in stand houden en zorgen dat er geen nieuwe hengstigheid optreedt. De totale cyclus van de merrie duurt ongeveer 21 dagen, maar kan tussen verschillende merries soms sterk verschillen. De uitwendig zichtbare hengstigheid duurt ongeveer 5-8 dagen.
Bron foto: stoeterij van der Vlist

Zelf een veulen fokken

Indien u graag een veulen wil fokken, dan is de beste tijd om contact met ons op te nemen aan het begin van de hengstigheid. De hengstigheid laat zich bij de meeste merries goed zien wanneer ze bovenmatig geïnteresseerd zijn in (mannelijke) soortgenoten, veel kleine plasjes doen, veel met 'de staart van huis' staan en 'knipogen', 'blitzen' of 'blinken' het knipperen met de clitoris. Samen met uw dierenarts wordt vervolgens een moment afgesproken waarop de merrie gescand zal worden. Bij het scannen bekijken we, met behulp van een inwendige echo, de voortplantingsorganen. De echosonde wordt rectaal, samen met de arm van de dierenarts, ingebracht. De dierenarts kan hierbij vaststellen in welk stadium van de cyclus de merrie is en of er mogelijk afwijkingen zichtbaar zijn. Afhankelijk van de bevindingen wordt een vervolgafspraak gemaakt. Veilig werken staat voorop. In het ideale geval staat de merrie in een opvoelbox, waarbij de dierenarts veilig achter een deurtje kan staan terwijl wordt gescand. Als er geen opvoelbox is, wordt per situatie bekeken hoe zo veilig mogelijk kan worden gewerkt. Sommige merries zijn heel braaf en andere merries worden met een praam of licht roesje wat rustiger gemaakt.

Bron foto: stoeterij van der Vlist

Inseminatie

Het zo goed mogelijk voorspellen van het moment van de eisprong is van groot belang om de kans op dracht te maximaliseren. In Nederland worden de meeste merries gedekt door middel van kunstmatige inseminatie. Het sperma wat hierbij gebruikt wordt wordt op verschillende manieren aangeleverd en elke variant heeft zijn eigen specifieke houdbaarheid wanneer het eenmaal is geïnsemineerd:  vers sperma (48 uur), gekoeld sperma (12 uur) en bevroren sperma (6 uur).  Om die reden wordt inseminatie met diepvriessperma door ons niet uitgevoerd. Daarvoor is het beter als de merrie op een hengstenstation of kliniek staat, zodat ze 3 maal per dag gecontroleerd kan worden op ovulatie. De eerste inseminatie vindt meestal plaats vlak voor de eisprong. Vervolgens wordt de merrie 48 uur later opnieuw gescand om te bepalen of de eisprong werkelijk heeft plaatsgevonden. Van sommige hengsten kan gekoeld vers sperma worden besteld en thuis, of bij ons op de praktijk, worden afgeleverd. Over het algemeen geldt: voor 9u 's ochtends betekent dat het sperma dezelfde dag nog, eind van de middag wordt geleverd. Uw dierenarts kan vervolgens uw merrie insemineren. Sommige hengstenhouders insemineren uw merrie zelf bij het afleveren van het sperma. Overleg dit met de leverancier van het sperma.

Drachtig?

Wanneer het inseminatie- en ovulatie proces naar wens is verlopen, is het na 14-16 dagen tijd om de merrie opnieuw te scannen. Hierbij bepalen we of de merrie drachtig is, wordt gecontroleerd of er geen sprake is van een tweeling en of het gele lichaam goed ontwikkelt. Ongeveer 15% van de zwangerschappen eindigt helaas toch nog in de eerste 40 dagen van de dracht. Daarom is het belangrijk om op 4-6 weken dracht nogmaals een echo te maken. Drachtigheidscontrole met een echo heeft, in vergelijking met schouwen, als voordeel dat kan worden vastgesteld of het een tweelingdracht betreft. Op de foto rechts is een dracht van 33 dagen te zien.

Tweelingdracht bij paarden

Tweelingdracht leidt vrijwel altijd, in een later stadium van de dracht, tot sterfte van 1 of zelfs 2 veulens omdat de capaciteit van de placenta te kort schiet. Daarnaast is een dracht en geboorte van een tweeling veel risicovoller voor het moederdier. In de meeste gevallen wordt er bij een tweelingdracht dan ook voor gekozen om de tweelingdracht te reduceren tot één vruchtblaas. Het is cruciaal dat vóór de 16e dag van de drachtigheid wordt vastgesteld of het om een tweelingdracht gaat. Rond de 15e dag van de dracht is de tweelingreductie relatief eenvoudig: één van de twee vruchtjes kan naar de punt van de baarmoederhoorn worden begeleid alwaar het vruchtblaasje wordt weggeknepen. Vanaf 16 dagen nestelen de vruchtjes zich in de baarmoederwand in. Een tweelingreductie wordt daarna veel lastiger en de kans dat dit tot een abortus leidt, van beide vruchtjes, is veel groter. Tweelingreductie is vanaf 18 dagen dracht enkel nog mogelijk in een kliniek. Op de foto rechts is een echobeeld van een tweelingdracht te zien, de twee vruchtblaasjes liggen tegen elkaar aan.

Vruchtbaarheidsproblemen

Indien u met uw merrie wilt gaan fokken, is het raadzaam de voortplantingsorganen te laten onderzoeken. Naast een beoordeling van de uitwendige vorm van de geslachtsorganen worden door middel van echografisch onderzoek de baarmoeder en de eierstokken beoordeeld op afwijkingen. Soms wordt direct al een oorzaak voor de vruchtbaarheidsproblemen gevonden. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat de vulvalippen van de merrie niet mooi op elkaar aansluiten, waardoor lucht kan worden aangezogen. Dit is vrij eenvoudig te verhelpen door de vulva chirurgisch gedeeltelijk dicht te zetten (Caslick).

Indien er geen zichtbare afwijkingen worden gevonden bij het klinisch onderzoek, kan aanvullend onderzoek worden gedaan. Er wordt dan om te beginnen een slijmmonster genomen wat in het laboratorium wordt onderzocht op de aanwezigheid van bepaalde bacteriën en/of virussen. Afhankelijk van de uitkomst wordt een gerichte therapie ingesteld of nader onderzoek gedaan.

Tarieven

Voor merriebegeleiding werken we volgens aangepaste tarieven. Vanaf 2020 is de structuur aangepast en werken we nog maar met één pakket voor merriebegeleiding. De basiskosten voor deelname aan merriebegeleiding zijn per merrie €129,25 incl. BTW. Bij deelname zijn de visites en echo's voordeliger dan normaal. Ook krijgt u de eerste drachtcontrole cadeau. Dat betekent dat u vanaf 5 visites en controles goedkoper uit bent dan zonder merrie begeleidingspakket. Gemiddeld genomen is een gezonde merrie na maximaal twee cycli drachtig. Is de merrie na twee hengstigheden nog niet drachtig, dan is het advies te kijken of er een oorzaak is voor de verminderde vruchtbaarheid. Deze extra onderzoekskosten zijn niet in het merriebegeleidingspakket inbegrepen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de praktijk. We geven hieronder een overzicht van de meest voorkomende kosten. Alle genoemde tarieven zijn inclusief BTW en gelden voor 2023.

Basistarief drachtigheidsbegeleiding per merrie €129,25/merrie
Door deelname krijgt u flinke korting op visites en fertiliteits- of dracht echo's. De eerste drachtcontrole op 16 dagen krijgt u van ons cadeau en is dus gratis. Bij deelname aan de merriebegeleiding zijn de kosten per merriebegeleiding gebonden visite €39,05 (tussen 9u en 17u) en per echo €26,95. Buiten openingstijden betaalt u voor een visite €54,95.

Visite tarief 
Deelnemers merriebegeleiding: €39,05 (visite tussen 9-17u) of €54,95 (buiten openingstijden) zie ook 'basistarief'
Merriebegeleiding zonder basispakket: €49,95 (visite tussen 9-17u) of €98,45 (buiten openingstijden)

Echo tarief 
Deze echo's zijn bedoeld om vast te stellen of een merrie geïnsemineerd kan worden, danwel of ze drachtig is. Vruchtbaarheid is niet enkel met een echo te bepalen. Indien een merrie niet gemakkelijk drachtig wordt kan in overleg nader onderzoek noodzakelijk zijn.

Deelnemers merriebegeleiding: €26,95 zie ook 'basistarief'
Merriebegeleiding zonder basispakket: €42,40 zie ook 'basistarief'

Kunstmatige inseminatie paard
€65,56 per keer insemineren
Het visitetarief is afhankelijk van het moment van de dag en deelname aan het basispakket, zie boven.